Tarihte Bugün – 30 Haziran

Tarite Bugün 30 Haziran’da dikkat çeken olaylar

1921 – Çin Komünist Partisi kuruldu.

1921 – Mustafa Kemal’in öncülüğünde Çocuk Esirgeme Kurumu kuruldu.

1924 – İstanbul posta dağıtıcıları, ücretlerini yetersiz bularak topluca istifa ettiler.

1927 – Mustafa Kemal Paşa ve İsmet Paşa (İsmet İnönü) askerlikten emekliye ayrıldı.

1934 – Almanya’da, “Uzun Bıçaklar gecesi”. Hitler’i devireceğinden korkulan paramiliter örgüt SA lideri Ernst Roehm, 30 Haziran 1934’de öldürüldü. Hitler’in yakın arkadaşı Roehm ile birlikte Nazi liderliğine muhalif bir grup tasfiye edildi.

1939 – Meclis, Hatay Antlaşması’nı onayladı ve 7 Temmuz’da Hatay il oldu.

1943 – Seyhan Barajı açıldı.

1948 – Toplumbilimci ve siyasetçi Prens Sabahattin hayata gözlerini yumdu. İsviçre’de sürgünde ölen Prens Sabahattin Padişah Abdülmecit’in kızı Seniha Sultan ile Damat Mahmut Celalettin Paşa’nın oğluydu. Hayatı boyunca merkezi otoriteye karşı bireysel girişimciliğe destek veren bir anlayışı savundu.

1960 – Kongo bağımsızlığını ilan etti. Başbakanlığa Patrice Lumumba getirildi.

1967 – Yön dergisi yayımına son verdi.

1970 – Dünyaya dönen Sovyet uzay aracı Soyuz II’deki üç kozmonot ölü bulundu.

1972 – Casusluk iddiasıyla yargılanan Nahit İmre idama mahkum oldu.

1998 – Petrol Ofisi’nin yüzde 51 hissesinin özelleştirilmesi ihalesi yapıldı. Hayyam Garipoğlu’nun kazandığı ihale yolsuzluk iddiasıyla iptal edildi.

2002 – 641’inci Tarihi Kırkpınar Güreşleri’nde 2003 ağalığını Zübeyde Kavraz aldı. Kırkpınar tarihinin ilk kadın ağası oldu.

Günün Portresi

Prens Sabahattin (1877 – 1948)

Sosyolog, düşünür ve siyaset adamı (D. 13 Şubat 1877, İstanbul – Ö. 30 Haziran 1948, Nechautel / İsviçre). Asıl adı Mehmet Sabahattin’dir. Osmanlı padişahlarından II. Abdülmecid’in üvey kız kardeşi Seniha Sultan ile Damat Mahmut Celaleddin Paşa’nın oğlu (padişah torunu); V. Murad, II. Abdülhamid, V. Mehmed ile VI. Mehmed’in yeğenidir. Baba tarafından Kaptan-ı Derya Gürcü Halil Rifat Paşa’nın torunudur.

II. Abdülhamid’in yönetimini eleştirdiği için gözden düşen ve baskı altında tutulan Mahmut Celalettin Paşa, 1899 yılında Fransa’ya kaçarken çocukları Sabahattin’i ve Lütfullah’ı da birlikte götürmüştü. Sabahattin, Paris’te siyaset adamları ve toplumbilimciler çevresiyle ilişkiler kurdu. Abdülhamid’in saltanattan uzaklaştırılması, Meşrutiyet’in ilanı amacıyla yurt dışında mücadele sürdüren Türk aydınlarını bir araya getiren 1902’deki Birinci ve 1907’deki İkinci Jön Türk kongrelerini topladı. Teşebbüsi Şahsi ve Ademi Merkeziyet Cemiyeti’ni kurdu. 1906 yılında Terakki dergisini yayımlayarak, yönetimde ademi merkeziyet ve iktisatta telebbüsi şahsi ilkelerini savundu.

Topladığı kongrelerle meydana gelen hareketten yararlanarak Osmanlı Ahrar Fırkası’nı kurdu. Prens Sabahattin, Birinci Dünya Savaşı yenilgisinden ve İttihat ve Terakki yönetiminin sonra ermesinden sonra yurda dönebildi. Türkiye’ye döner dönmez İttihat ve Terakki döneminde yasaklanan “Türkiye Nasıl Kurtarılabilir?” adlı eserini yayımladı. Ayrıca çeşitli yazılarıyla Anadolu’daki Milli Mücadele’yi destekledi. Cumhuriyet’in ilanından sonra, 1924 yılında hanedan üyelerinin sürgüne gönderilmesine ilişkin kanun gereği ülkeden ayrılmak zorunda kaldı. 1948 yılında İsviçre’nin Neuchâtel kentinde öldü. Kemikleri 1952 yılında Türkiye’ye getirilerek, İstanbul’un Eyüp semtinde babasının ve dedesinin mezarlarının bulunduğu Halil Rıfat Paşa Türbesi’nde toprağa verildi.

BAŞLICA ESERLERİ:

Doruk ve Su, Teşebbüsi Şahsi ve Tevsii Mezuniyet Hakkında Bir İzah (1908), Teşebbüsi Şahsi ve Ademi Merkeziyet Hakkında İkinci Bir İzah (1908), İttihad ve Terakki Cemiyetine Açık Mektuplar, Mesleğimiz Hakkında Üçüncü ve Son Bir İzah (1911), Türkiye Nasıl Kurtarılabilir? Mesleki İçtimai ve Programı (1965).

Fazlı Köksal

Sakarya Yenihaber