Tarihte Bugün – 28 Haziran

Fazlı Köksal’ın hazırladığı Tarihte Bugün köşesinde 28 Haziran’da yaşanan dikkat çeken olayları aktarırken 1966 yılında kaybettiğimiz Mehmet Fuat Köprülü’nün hayatını anlattı.

1389 – I. Murat komutasındaki Osmanlı Ordusu ile çok Haçlılar arasında yapılan I. Kosova Savaşı  Osmanlı Ordusu’nun galibiyeti ile sonuçlandı. Savaş sonunda I. Murat Hünyadi Yanoş tarafından bıçaklanarak Şehit edildi.

1855 – Osmanlı devleti ilk kez borçlandı. İngiltere ve Fransa’dan beş milyon İngiliz altını yüzde dört fâizle yüzde bir amortisman ile borçlanılmıştır.

1873 – Fransız fizyolog ve Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi Alexis Carrel doğdu.

1885 – Güfte yazarı, bestekar  ve icracı Hacı Arif Bey vefat etti.

1914 – Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand ve karısı Sophia’nın, Gavrilo Princip adlı bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürülmesi üzerine I. Dünya Savaşı başladı.

1919 – I. Dünya Savaşı sonunda, İtilaf Devletleri ile Almanya arasında Versay Barış Antlaşması imzalandı.

1919 – Burdur İtalyanlar tarafından işgal edildi.

1920 – Yunan kuvvetleri Kula’yı işgal etti. Bir kısım ilçe zenginleri de Yunanlıları şehre davet ettiler.

1920 – Urfa Arappınar istasyonunda Fransızlarla Kuvayı Milliye arasındaki çarpışmalarda Fransızlar 6o ölü verdiler.

1920 – Mustafa Kemal, Yozgat isyanını bastırmadaki başarısından ötürü Çerkez Ethem’e bir telgraf çekerek tebrik etti.

1921 -Yunanlıların dün gece boşalttıkları İzmit’e Türk kuvvetleri girdi. Bursa yönüne giden Yunanlılar İzmit’ten çekilirken 200 ev ve dükkanı yaktılar, 300 kadar kişiyi katlettiler. İzmit’in geri alınması önemli askeri ve siyasi etkiler yapacaktır. Bu zamana kadar İnebolu üzerinden sağlanan Ankara-İstanbul bağlantısı için daha kısa bir yol açılmış oldu.

1923 – Darülfünun, Mustafa Kemal’e “Fahri Müderrislik Şahadetnamesi” gönderdi.

1925 – Yeni Türk Ticaret Kanunu kabul edildi.

1933 – Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu oluşturuldu.

1943 – Şair Yahya Kemal Cumhuriyet Halk Partisi’nin sanat danışmanı oldu.

1945 – Hikaye ve roman yazarı Nazlı Eray doğdu..

1945 – Sinema oyuncusu Türkân Şoray doğdu.

1945 – Gazeteci, siyasetçi ve Cumhuriyet Gazetesi’nin kurucusu Yunus Nadi Abalıoğlu vefat etti..

1950 – Seul, Kuzey Kore birliklerince ele geçirildi.

1966 – Tarih profesörü ve Dışişleri Bakanlarından Fuat Köprülü vefat etti..

1967 – İsrail, Doğu Kudüs’ü ele geçirdi.

1981 – Tahran’da İslam Cumhuriyeti Partisi merkezinde bomba patladı; 72 politikacı ve görevli öldü.

2000 – Ud virtüozu, besteci, ses sanatçısı, mûsiki hocası ve yazar Çinuçen Tanrıkorur vefat etti.

2016 – İstanbul’daki Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali’nde, silahlı ve bombalı intihar saldırısı gerçekleştirildi. Saldırı sonucunda, intihar saldırganları ile birlikte 45 kişi hayatını kaybetti, 239 kişi de yaralandı.

Günün Portresi

Mehmet Fuat Köprülü

(4 Aralık 1890 – 28 Haziran 1966)

Sadrazam Köprülü Mehmet Paşa’nın soyundan gelen Fuat Köprülü uzun yıllar siyaset yapmış olmasına, Demokrat Partinin kurucuları arasında yer almasına bir dönem de Dışişleri Bakanlığı yapmış olmasına rağmen edebiyat tarihçiliği ile tanınan bir bilim adamıdır.

Hukuk Fakültesinde öğrenci iken 1909 yılında da Fecr-i Âti topluluğuna katıldı. Edebiyata olan ilgisi nedeniyle Hukuk Fakultesini bırakarak Edebiyat Fakultesine geçti.

Şiirleri 1913’e kadar Mehâsin ve Servet-î Fünûn dergilerinde yayımlandı. Bu yıllarda “millî edebiyat” ve “yeni lisan” akımlarına karşıydı.

1914 yılından itibaren Türkçü görüş ve İttihat Terakki ile  yakınlaşmaya başladı.  İttihat ve Terakki çevresine girince Ziya Gökalp ve Köprülü arasında bir yakınlık  başladı. Selânik’te iken onun yazılarını ve Genç Kalemler ile girişmiş olduğu tartışmayı ilgiyle takip eden Ziya Gökalp, bu tartışmalar sırasında derginin yazı heyetince bir ara Selânik’e davet edilmiş olan Köprülü’yü yakından tanıma fırsatını bulduğunda istidat sahibi gördüğü birçok genç gibi onu da çevresine almakta tereddüt etmedi. Sosyolojiye olan ilgisini fark ettiği Köprülü’ye Durkheim sosyolojisinin kapılarını açarak onu bu yoldan hareketle Türklüğün Orta Asya’daki derinliklerine uzanmaya teşvik etti. Dârülfünunun diğer şubeleri gibi 1912 yılında yeni bir düzen verilmeye çalışılmış olan Edebiyat Fakültesi’nde ihdasına ihtiyaç duyulan Türk Edebiyatı Tarihi dersi için Ziya Gökalp’in sağladığı büyük destek sonucu Köprülü’ye fakülte meclisinin kararı ve Maarif Nâzırı Şükrü Bey’in onayı ile Halit Ziya Uşaklıgil’den boşalan İstanbul Darülfünûnu’nda “Türk Edebiyatı Tarihi” müderrisliğine getirildi.

1913’te, Aynı yıl Bilgi dergisinde Türk edebiyatının hangi yöntemle incelenmesi gerektiğini tartışan “Türk edebiyatı tarihinde usül” adlı yazısı çıktı.

İlk büyük eseri “Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar” kitabıdır. 1923’te Edebiyat Fakültesi’ne dekan olarak atandı. ”Türkiye Tarihi” adlı kitabı neşredildi. 1925’te Türkiyat Mecmuası’nı yayımlamaya başladı.

1928’de o zamanki adı “Türk Tarih Encümeni”olan Türk Tarih Kurumunun başkanlığına seçildi. 1931’de “Türk Hukuk Tarihi Mecmuası”nı çıkarmaya başladı. 1932-1934 arasında Divan Edebiyatı Antolojisi’ni çıkardı. 1933’te ordinaryüs profesör oldu, İstanbul Üniversitesi’nde birkaç kez Edebiyat Fakültesi dekanlığı yaptı.

1934’te siyasete atılarak Kars milletvekili seçildi. 1936-1941 arasında Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi’yle Siyasal Bilgiler Okulunda ders verdi.

1935’te, Paris’te “Türk Tetkikleri Merkezi”nde verdiği konferanslarından oluşan “Les Origines de L’Empire Otoman” (Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu) adlı kitabı yayımlandı ve büyük yankı uyandırdı.

Heidelberg ve Atina Üniversiteleri ile Sorbonne Kolejince onursal doktorluk unvanını verilen Köprülü, 1941’den sonra İslam Ansiklopedisi’nin yayımına katıldı. V.(Ara Seçim), VI., VII. Dönem Kars, VIII., IX., X. dönem İstanbul milletvekilliğine; aynı zamanda İstanbul ve Ankara üniversitelerindeki görevlerine devam etti.

Celâl Bayar, Adnan Menderes ve Refik Koraltan ile Demokrat Parti’yi kurdu. Demokrat Parti 14 Mayıs 1950 seçimlerini kazanıp iktidara gelince dışişleri bakanı oldu. Dışişleri Bakanlığını 1956’ya kadar sürdürdü. 5 Temmuz 1957’de kurduğu partiyi tanıyamadığını söyleyerek Demokrat Parti’den istifa ederek Hürriyet Partisine girdi.

Çok verimli bir araştırmacı olan Köprülü, ardında 1500’den fazla kitap ve makale bırakmıştır.

Fuat Köprülü, 28 Haziran 1966’da vefat etti. Cenazesi 1 Temmuz Cuma günü Bayezid Camii’nde kılınan namaz ve İstanbul Üniversitesi’nde yapılan merasimden sonra Çemberlitaş’ta, Köprülü Mescidi’ne bitişik aile kabristanına defnedildi

Fazlı Köksal 

Sakarya Yenihaber