Geyve Tarihi Üzerine ( 1844’de GEYVE )

Geyve Tarihi Üzerine ( 1844’de GEYVE )

Geyve METEM Kız Meslek Lisesi Bölümü Müdürü Yardımcısı Yavuz Şengül’ün tez ödevinden akıcı bir uslüpla hazırlanan yazı dizisini tefrikalar halinde yayımlamak suretiyle sizlerle paylaşıyoruz.

Osmanlı devletinde XV. ve XVI. yüzyıllarda vergi mükellefi olan erkeklerin belli aralıklarla nüfus sayımları yapılıyordu. 19. yüzyıla kadar nüfus sayımları, topraktan alınan vergilerin yeniden tespit edilmesi amacıyla, toprakların kayıt edilmesi şeklinde yapılmıştır. Bu tür kayıtların yer aldığı defterler genellikle Tapu Tahrir Defterleri ve Avarız Defterleri’dir. Bu kaynaklardan anlaşılan odur ki, tespitler yapılırken nüfus doğrudan sayılmamakta; vergi mükellefi olan hane sayısı göz önünde bulundurulmaktaydı. Bu sebeple nüfus defterlerinden sayımı yapılan mekânın nüfusu ancak tahmini olarak hesaplanabilir. Bu hususta yapılan çalışmalar genellikle, merhum Ömer Lütfi BARKAN’ın tahmini hane sayısı olarak verdiği 5 rakamına dayanmaktadır. (Ömer Lütfi Barkan’ın yaptığı hesaplamaya göre, her hanede beş kişi olmak üzere “hane sayısı x 5= nüfus”) . 

19. Yüzyılda yapılan nüfus sayımları toprak veya mülk yazımı sebebiyle değil, doğrudan doğruya nüfusun ve bu nüfustan alınacak vergi miktarının tespit edilmesi için yapılmıştır. Haneler sayılırken vergi mükellefi yetişkinler ve gelecekte devletin asker gücünü ve vergi mükelleflerini teşkil edecek olan erkek çocuklar kaydedilmiştir. Vergi ve askerlik yükümlülüğü olmadığından kadınlar sayım dışında bırakılmıştır. 

Osmanlı Devleti’nde modern olarak nitelendirilebilecek nüfus sayımları ilk defa 1831 yılında II. Mahmut döneminde yapılmıştır. Sayım sırasında Müslüman, Ermeni, Rum ve Yahudiler ile Osmanlı veya Rus tabiiyetine geçmiş olup “yabancı” olarak nitelendirilen Müslim ve gayrimüslimler de kaydedilmiştir.

Devlet, bir taraftan reâyânın (halkın) vergi ve cizye evraklarını yeniden düzenlemek için nüfus sayımlarını, diğer taraftan maliyesini zenginleştirmek ve hızla artan masrafları karşılamak amacıyla, ilk defa 1840(1256) yılında uygulamaya sokulan ve hane sahiplerinin gelirlerinin tespiti maksadıyla yapılan temettü sayımlarını yürürlüğe koymuş oldu.

Temettü, meta’-tefe’ül babında mal, eşya, kazanç, kâr etme, fayda görme manasına gelir. Fertlerin iktisadî imkânlarını tespit etmek suretiyle kişinin ekonomik gücüne, senelik kazancına göre vereceği verginin belirlenmesi amacına yönelik olarak Osmanlı Devleti’nin önemli bir kesiminde emlâk, arazi, hayvanat ve temettüat sayımları sonucu oluşan ve kısaca adına Temettüat Defterleri denen defter koleksiyonları Osmanlı tarihçileri için önemli istatistikî verileri kapsar. Yani kişiye kazanç sağlayacak her türlü mal varlığı, tarla, bahçe, ev, dükkân, hayvanlar ve bundan başka gelir getiren bir mesleği varsa bunların hepsi tespit edilerek her mükellefin kişisel servetine ve senelik kazancına göre bir vergi konmaya çalışılıyor.

Bu herkesin kazancına göre vergi alınması usulü Tanzimat Fermanı’ndaki eşitlik ilkesine dayanarak uygulamaya konulmuş, Tanzimat’ın cari olduğu yerlerde 1840-1845’te iki sayım yapılmış Temettüat Defterleri bu sayımlar sonucu oluşmuştur. İşte bu sayımlar Osmanlı taşrasının anlaşılmasına yönelik önemli istatistikî bilgiler sunar. Nüfus defterleri kadar, nüfusun tesbiti açısından mühim değillerse de Temettüat Defterleri hüviyetleri itibariyle çok daha teferruatlı bilgi ihtiva etmektedir.

Temettüat Defterleri en küçük sosyal birim olan hane düzeyinde bilgi verir. Bunun yanında hane düzeyindeki bilgilerden bölge düzeyinde bilgilere ulaşılabilir. Yani bu tek hânelerden mahallelerin, mahallelerden şehirlerin, şehirlerden bir bölgenin sosyo-ekonomik profilini çıkarabiliriz.

Temettüat Defterleri vergi mükellefinin adını, şöhretini, şemailini, mükellefin vergiye esas olan gelir kaynaklarını, kaynağın yıllık gelirini, gelire göre alınacak vergiyi ayrıca bunlardan fazla olarak varsa ziraat dışı gelir kaynaklarını ve bu kaynaklardan alınacak vergiyi kaydetmektedir.

Maliye Varidat Kalemi defterlerinden olan Temettü Defterleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde ML. VRD. TMT kaydıyla bulunmaktadır. 1988’de kataloglanarak araştırmaya sunulan Temettüat Defterleri serisi 9 katalogda toplanmıştır. 17.747 defteri ihtiva eder. Defterlerde ve o devirdeki idarî taksimat esas alınmıştır. Eyaletler kendi içinde alfabetik olarak kazalara ayrılmıştır. Sonra sıra numarası verilmiştir. Defterlerin çoğu 1261 sayımından kalmıştır.

Bu çalışmamızda Bolu Eyaleti Kocaeli Sancağına bağlı Geyve kazasına tabi mahalle ve köylere ait defterler incelenmek suretiyle, Geyve’nin 1844 yılına ait sosyo-ekonomik yapısına dair bilgilere ulaşmaya çalışarak siz değerli Geyvelilerin istifadesine sunmaya çalışacağız. 

Gayret bizden tevfik Allah’tan.

Bolu Eyaleti Kocaeli Sancağına bağlı Geyve kazasına tabi mahalle ve köylere ait nüfus bilgileri aşağıda belirtildiği gibidir. ( Taraklı ve Pamukova hariç tutulmuştur.) 

1844 (1261) YILI TEMETTUAT DEFTERLERİNE GÖRE GEYVE

S.NO: KÖYLER HANE SAYISI*NÜFUSU X 5

1-AKDOĞAN                    69          345

2-AKSEKİ                            4           20

3-ALIPLAR                         11          55

4-ARIĞAT (ARGAT-ÇAMLIK)88     440

5-BAĞCIĞAZ(BAĞCAZ)        25      125

6-BAYAT                                34      170

7-BOZVİRAN ( BOZÖREN)    36     180

8-CAMİİKEBİR MH.                 81     405

9-ÇARDAK                                19     95

10-CECELER                            17     85

11-ÇENGEL                                 4    20

12-ÇUKURVİRAN (ÇUKURÖREN-ÇÜKREN)6  30

13-EPÇELER                             20       100

14-GÜNEY                                 55        275

15-HACILAR                                14         70

16-HIRKA                                   49         245

17-KAFİRSINDIĞI (HALİDİYE)    35        175

18-KOZAN                                  53         265

19KORU DERESİ(KORU)          38         190

20-SARAÇLIÜSTÜ (MÜSLÜMAN)68       340

21-SARAÇLIÜSTÜ (RUM KÖYÜ)88        440

22-SAFİ                                         37       185

23-SEKİHARMAN                         34       170

24-TAŞOLUK                                16        80

25-TEMÜRLER (DEMİRLER)       23      115

26-UMURBEY                             121      605

27-UZUN KAVAK(KAVAK)             28      140

28-YAYLAK                                    16       80

 TOPLAM:1089 Hane                           5445 Nüfus

* Ömer Lütfi BARKAN’a göre nüfus hesaplaması:                                                           hane sayısı x 5= toplam nüfus

KOZAN KÖYÜ İSİMLER

S.NOADIMESLEĞİ

1-Mehmed oğlu Hacı Mustafa Efendi İmam

2-Müezzin Mehmed  oğlu Hüseyin Ağa  Muhtar

3-Abdullah oğlu Berber Kara Mustafa Berber

4-Hacı Hüseyin oğlu Hüseyin Ashab Ziraatten

5-Gemici Osman oğlu Mehmed Ashab Ziraatten

6-Deli Hüseyin oğlu İsmail Çapacı

7-İbrahim oğlu Eşref oğlu Ali Ashab Ziraatten

8-Mehmed oğlu İlyas Ali  Ashab Ziraatten

9-Esirli? Mehmed  oğlu Mustafa Ashab Ziraatten

10-Ahmet oğlu Değirmenci Eşrefin oğlu Ali Ashab Ziraatten

11-Hüseyin oğlu Çoban Mehmed Ashab Ziraatten

12-Akça Hüseyin oğlu Mustafa Ashab Ziraatten

13-Abdullah oğlu Deli Ahmed oğlu Hüseyin Çapacı

14-Hüseyin oğlu Topçu Mustafa Ashab Ziraatten

15-Karaman Osman oğlu Osman  Ashab Ziraatten

16-Ali oğlu Solak Ali Ashab Ziraatten

17-Müezzin Osman oğlu Mehmed Ashab Ziraatten

18-Ahmed oğlu Bağcı Süleyman Çapacı

19-Hafız Ahmed oğlu İbrahim Ashab Ziraatten

20-Hacı Mehmed oğlu Ali Ashab Ziraatten

21-Hisarlıklı Ali oğlu Mustafa Çapacı

22-Kahveci Osman oğlu Mustafa Ashab Ziraatten

23-Kemahlı İbrahim oğlu Mehmed Ashab Ziraatten

24-Hüseyin oğlu Salih oğlu Osman Çapacı

25-Köse Hüseyin oğlu Ahmed Ashab Ziraatten

26-Kara Osman oğlu Osman Ashab Ziraatten

27-Mehmed oğlu Uzun Mustafa Ashab Ziraatten

28-Ömer oğlu Berber Hüseyin Ashab Ziraatten

29-Gül Ahmed oğlu Çakır Ali Ashab Ziraatten

30-Kara Osman Oğlu Hüseyin Ashab Ziraatten

31-Türbevi? Mustafa Oğlu Sarı MehmedAshab Ziraatten

32-Feyzullah oğlu Molla Tahir Ashab Ziraatten

33-Köse Ahmed oğlu Ali  Ashab Ziraatten

34-İbrahim oğu Şallı? MustafaAshab Ziraatten

35-Alagöz İsmail oğlu İsmail Ashab Ziraatten

36-Akça Osman oğlu Ali Ashab Ziraatten

37-Hüseyin Çavuş oğlu Ahmed Çapacı

38-Çakır Osman oğlu Osman Ashab Ziraatten

39-Osman oğlu Eşref oğlu Mehmed Ashab Ziraatten

40-Ahmed oğlu Bodur Ali Ashab Ziraatten

41-Kara Mehmed oğlu Hüseyin-Ashab Ziraatten

42-Kara Mehmed oğlu Hasan-Ashab Ziraatten

43-Enişte Mehmed  oğlu-Mehmed-Ashab Ziraatten

44-Türid Ali oğlu Kara Hüseyin-Ashab Ziraatten

45-Ahmed oğlu Değirmenci Ali-Değirmenci

46-Memiş oğlu Değirmenci Abdullah-Değirmenci

47-Hüseyin oğlu Çavuş Emin Ashab Ziraatten

48-Esir Mehmed oğlu Kara Mehmed-Ashab Ziraatten

49-Ali oğlu Ankaravi (Ankaralı) Hüseyin-Çapacı

50-Hatip Hüseyin oğlu Hoca Hüseyin-Ashab Ziraatten

51-Merhum Numanın Yetimi Ali 4 yaşında

52-Merhum Molla Ahmed yetimi Ali-5 yaşında

53-Merhum Çakır Alinin yetimi Ahmed-3 yaşında

 Vergisi: 13.662 

 Temettuatı: 72.740 

 Ashab Ziraatten: 38 

 Çapaçı: 7 

 Değirmenci: 2 

 İmam : 1 

 Muhtar: 1 

 Berber: 1 

 Çocuk:3 

HIRKA KÖYÜ İSİMLER

S.NOADIMESLEĞİ

1-Halil oğlu Hacı Hüseyin Ashab Ziraatten

2-Ahmed oğlu Hacı Ali Ashab Ziraatten

3-Ali oğlu Hacı Süleyman Ashab Ziraatten

4-Kömürcü Abdullah oğlu Abdullah Ashab Ziraatten

5- İbrahim oğlu Süleyman Ashab Ziraatten

6-Kethüda Ali  oğlu Ahmed Ashab Ziraatten

7-Boluda  Ali Paşa oğlu Mustafa Ashab Ziraatten

8-Aksulu Ebu Bekir oğlu Hüseyin Ashab Ziraatten

9-Mustafa oğlu Hırkalı Mehmed Ashab Ziraatten

10-Süleyman Paşanın oğlu İsmail  Ashab Ziraatten

11-Halil oğlu Saka Mehmed Ashab Ziraatten

12-Mahmud oğlu Çavuş Mehmed Ashab Ziraatten

13-Mehmed oğlu Uzun Hasan Ashab Ziraatten

14-AşıkAhmed oğlu Mehmed oğlu AliAshab Ziraatten

15-Emin oğlu Atalı Mustafa Ashab Ziraatten

16-Koca Mehmed oğlu Hüseyin Ashab Ziraatten

17-Ali oğlu Usta Emin Ashab Ziraatten

18-Molla İbrahim oğlu İbrahim Ashab Ziraatten

19-Mehmed oğlu Kasap Mehmed Ashab Ziraatten

20-Koca Bıyık Hasan oğlu Hüseyin Ashab Ziraatten

21- Ali oğlu Mehmed Ashab Ziraatten

22-Türid Mehmed oğlu Mehmed Ashab Ziraatten

23-Mahmud oğlu Mustafa oğlu Mustafa Çapacı

24- Usta Ahmed oğlu Ali oğlu Mustafa Muhtar

25-Emin oğlu Kasap Mustafa Ashab Ziraatten

26-Hasan oğlu Çil Hasan Ashab Ziraatten

27-Kara Ali oğlu Battal Mehmed Ashab Ziraatten

28-Deli Süleyman oğlu Hüseyin 2 yaşında

29-Ali oğlu Deli başının Ali Ashab Ziraatten

30-Ebu Bekir oğlu Sarı Kasap Mehmed Ashab Ziraatten

31- Osman oğlu Ebubekir  Ashab Ziraatten

32-Cam Ali oğlu Hacı Mehmed Çapacı

33-Kürt Hasan oğlu İbrahim Çapacı

34-Halil oğlu Molla Osman İmam

35-Mahmud oğlu Mustafa oğlu Hasan Ashab Ziraatten

36-Kara Mehmed oğlu Osman10 yaşında

37-Usta Hasan oğlu Hüseyin Ashab Ziraatten

38-Aşık Ahmed oğlu Hasan Zevcesi Ali kızı Hatice Kadın

39-Mehmed oğlu Koca Ali Çapacı

40-Düzceli oğlu Kara Halil Ashab Ziraatten

41-Katırcı Ali oğlu Laz Mustafa Çapacı

42-Mustafa oğlu Karaca Mehmed İhtiyar

43-Halil Paşa oğlu Mustafa oğlu Hasan Çapacı

44-Kara Ahmed oğlu Ali Hizmetkâr

45-Horoz Ömer oğlu Mustafa Çapacı

46-İsmail oğlu Kahveci Yusuf Hizmetkâr

47-Hacı Osman Hatunu Ali kızı Hacı Hanım Kadın

48-Hacı Emin Zevcesi Hasan kızı Ayşe Kadın

49-Hacı Mehmed oğlu Mecnun Halil Mecnun

 Ashab Ziraatten: 31 

 Çapacı :7 

 Muhtar: 1 

 İmam: 1 

 Hizmetkar: 2 

 Çocuk: 2 

 Kadın:3 

 İhtiyar: 1 

 Mecnun: 1 

 Vergisi:10.350 

 Temettuatı: 66.800

Osmanlı Devletinde kişilerin iktisadî imkânlarını tespit etmek suretiyle kişinin ekonomik gücüne, senelik kazancına göre verginin belirlenmesi amacına yönelik olarak emlâk, arazi, hayvanat ve temettüat sayımları sonucu oluşan defterler tutulmuştur. Temettuat Defterleri denen bu defter koleksiyonları Osmanlı taşrasına ilişkin inceleme çalışmaları için önemli istatistikî verileri kapsar. Yani kişiye kazanç sağlayacak her türlü mal varlığı, tarla, bahçe, ev, dükkân, hayvanlar ve bundan başka gelir getiren bir mesleği varsa bunların hepsi tespit edilerek her mükellefin kişisel servetine ve senelik kazancına göre bir vergi konmaya çalışılmıştır.

Temettuat sayımları için görevlendirilen Muhassıllara uymaları gereken noktaları bildiren Talimat-ı Seniyye ve bir de tezkire veriliyordu. Buna göre önce köy ahalisinin emlak ve akarı ile verecekleri verginin yaklaşık miktarı belirlendikten sonra asıl kazada bulunan halkın emlak ve akarı hatır ve gönüle bakılmayacak ve bir fert bile istisna tutulmayacak, hakkaniyetle tahrir olunmalı deniyordu. Yine aynı tezkirede kazanın ileri gelenleri; müftü, hatip, imam vb. eskiden beri vergi vermedikleri için şimdi karşı gelebilirlerdi. Fakat muhassıllar kazada emlaki olan kim olursa olsun vergi vermesini sağlamaya çalışacaklar, ellerinde eğer berat veya emr-i âli varsa alacaklardı. Bu kişilerin istisna tutulması ile halkın tepki vermesinden çekinilerek bu kişilerin gerekirse mahkemeye sevk edilmeleri ve cezalandırılmalarına karar verildi. 

Bu herkesin kazancına göre vergi alınması usulü Tanzimat Fermanındaki eşitlik ilkesine dayanarak uygulamaya konulmuş, Tanzimat’ın cari olduğu yerlerde 1840-1845’te iki sayım yapılmış Temettüat Defterleri bu sayımlar sonucu oluşmuştur. İşte bu sayımlar Osmanlı taşrasının anlaşılmasına yönelik önemli istatistikî bilgiler sunar.

Bu yazımızda Bolu Eyaleti Kocaeli Sancağı Geyve Kazasına tabi Camiikebir Mahallesi’ne ait Başbakanlık Osmanlı Arşivi Maliye Nezareti Varidat Kalemi defterlerinden 3686 numaralı Hicri 1261 (1845) tarihli defterde kayıt altına alınmış hane sahiplerinin bilgilerini siz Geyvelilerin istifadesine sunacağız.

CAMİİKEBİR MAHALLESİ HANE SAHİPLERİ İSİMLERİ

Hane NoADIMESLEĞİGELİRİ(krş)

1Süleyman oğlu Mehmet Reşit Efendiİmam1725 

2Semerci Ahmet oğlu AbdullahZiraat Ashabından1500

3Kethüda oğlu Hafız MehmetZiraat Ashabından2250

4Çavuş Mustafa oğlu Hüseyin8 yaşında çocuk200

5Bostan Osman oğlu EthemTalebe-i Ulumdan3500

6Benekli Ahmet oğlu AhmetZiraat Ashabından1500

7Numan oğlu Hacı MehmetSemerci1600

8Kara veli oğlu Hacı MehmetCabacı 1300

9İmam Hasan oğlu HasanRençber 1500

10Ali oğlu Semerci MehmetSemerci1500

11Hacı Emin oğlu Hacı MehmetDuhancı2500

12Hacı Mehmet oğlu HüseyinDuhancı2000

13İmam Hüseyin oğlu MehmetCabacı750

14Derzi Ahmet oğlu Hafız AbdullahCabacı1650

15Derzi Yusuf oğlu Ali UstaDerzi Esnafından  1200

16Kasap Osman oğlu İbrahimRençber1200

17Ayvaz Feyzullah oğlu HasanZiraat Ashabından2750

18Fersiz Ali oğlu MehmetCabacı1200

19Kuru Bekir oğlu MehmetCabacı1200

20?Çotur Halil oğlu Hasan oğlu Sürücü1200

21Kuru İbrahim oğlu HüseyinCabacı1700

22Güllü Ahmet oğlu Sait ÖmerCabacı1700

23Küçük Osman oğlu Ali’nin Mustafa7 yaşında çocuk2000

24Mütevelli Ahmet oğlu EthemRençber1700

25Hafız Ali oğlu Mustafanın AliCabacı750

26Ayvaz Feyzullah oğlu HüseyinBelirtilmemiş3250

27Bakkal Mehmet oğlu ArifBakkal1600

28Semerci Ahmet oğlu AhmetZiraat Ashabından1500

29Benli Hasan oğlu Hacı OsmanCabacı600

30Osman oğlu Birinci AhmetCabacı1250

31Sarı İbrahim oğlu Mehmedin HüseyinCabacı1500

32İnekçi Ali oğlu Halis?Cabacı1700

33Benli Hasan oğlu MustafaCabacı1500

34Kara Halil oğlu İbrahimDuhancı1500

35Benli Osman oğlu MehmetTahsildar800

36Ali oğlu Mumucu AhmetKahveci1350

37Erzurumlu Hüseyin oğlu Hacı MustafaCabacı1700

38Yusuf oğlu Mirahor MehmedZabtiye1500

39Mustafa oğlu Duhancı Mehmet AğaKahveci800

40Ömer oğlu İğneli AliBakkal1600

41Kara Müezzin oğlu Mustafanın Ahmet10 yaşında çocuk500

42Kara Müezzin oğlu Alinin Ethem8 yaşında çocuk500

43İbrahim oğlu Küçük MehmetZabtiye800

44Rumilili Hüseyin oğlu Molla AliKahvede Çırak1000

45Sadık oğlu Kadaifci MustafaKadaifci1300

46Tuzcu Mehmet oğlu HüseyinCabacı1200

47Sadık oğlu Derzi AhmetDerzi 1000

48Abdi Bey oğlu HüseyinCabacı1500

49Mustafa Bey oğlu MehmetCabacı1500

50Mustafa Bey oğlu BekirRençber1000

51Ayvaz Mehmet oğlu HüseyinTuğlacı750

52Kaldırdak? Hüseyin oğlu AliKahvede Çırak1000

53Molla Süleymen oğlu Mustafa6 yaşında çocuk300

54Sunturlu?? Zevcesi Abdullah Kızı Ayşe——–750

55İnce Ahmet oğlu MehmetDebbağ 1700

56Bolulu Mehmet oğlu Hacı MustafaCabacı1350

57Şahbal Mustafa oğlu AbdullahCabacı750

58Ali Osman oğlu AbbasCabacı750

59Ilıcalı Abdullah oğlu MehmetCabacı1700

60Güllü Ahmet oğlu AliZabtiye1250

61Rumilili Abdullah oğlu Dülger AhmetDülger 500

62Dalkavuk Mehmet oğlu Latif6 yaşında çocuk2000

63Çalık Mehmet oğlu Osman6 yaşında çocuk3000

64Kale Beyi Süleyman kızı Şerife——–700

65Hacı Süleyman oğlu HasanKahvede Çırak1000

66Kulaksız Ahmet oğlu MehmetArabacı1000

67?? Mehmet oğlu SüleymanBerber Çırağı500

68Usta hasan oğlu Alinin HasanRençber750

69Kel Berber Mustafa oğlu Ali Berber1200

70Keçeci Ali Kerimesi Şerife——–750

71Kara İbrahim oğlu AhmetZiraat Ashabından1800

72Ali oğlu Kâtip AliDeğirmenci1700

73Sarı Halil oğlu AliCabacı1250

74Bağcığazlı Hasan oğlu MehmetZiraat Ashabından750

75Mehmet oğlu Kethüda EminZabtiye650

76Kürtzade Ali oğlu HasanZiraat Ashabından1500

77Ahmet oğlu Hacı MustafaCabacı1000

78Osman oğlu Çineli AliBargirci1200

79Hacı Osman Zevcesi Sadık kızı Fatma——-1200

80Osman oğlu Çil MustafaCabacı500

81Ebu Bekir oğlu MustafaRençber1500

1844-45 yılı Temettuat kayıtlarına göre Camikebir Mahallesi 81 haneden oluşmaktadır. Vergisi 24461 kuruş temettuatı 105.775 kuruştur. Yukarıdaki tabloda belirtilen yıllık gelir miktarıkişilerin öşür gelirleri, temettuatı, hayvan gelirleri varsa ticaretinden gelirleri belirtilerek toplam olarak defterlere ayrıntılı bir şekilde kaydedilmiştir.

 Hane sahiplerinin isimlerine baktığımızda Geyve dışından gelen kişilerin olduğunu görmekteyiz. Erzurumlu Hüseyin, Rumilili Abdullah, Bolulu Mehmet, Rumilili Hüseyin gibi. (Rumeli Anadolu’nun Türk yurdu olmazdan evvel Anadolu’ya verilen isim olarak biliniyor. Rumeli veya Rum diyarı Osmanlı döneminde Orhan Bey döneminde bugünkü Trakya topraklarının ardından Balkan topraklarının fethi ile Osmanlı’nın Avrupa’daki topraklarına verilen isim olmuştur. Bugün dar anlamda Rumeli adı, İstanbul Boğazı’nın Avrupa yakasına verilmektedir.)

Hane sahiplerinin isimlerinde kullanılan sıfatlar da dikkatimizi çekmektedir. Dalkavuk Mehmet, Kulaksız Ahmet, Güllü Ahmet, Kaldırdak? Hüseyin, Benli Osman, Fersiz Ali, Benekli Ahmet gibi. Kullanılan bu sıfatlar kişilerin fiziksel özelliklerine göre defter kâtipleri tarafından yazılmıştır. Bu sıfatların veya unvanların bir kısmı ise o yörede kişilerin tanınması için kullanılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra soyadı kanunu ile bu unvanların kişilere soy ismi olarak verildiğini biliyoruz.

Yine Temettuat defterlerindeki kayıtlar sayesinde kişilerin şecerelerine ulaşmak da mümkündür. Camiikebir mahallesi hane sahipleri isimlerinden oğul, baba ve dede isimlerini öğrenebiliyoruz. Örneğin 14 nolu hane sahibi Hafız Abdullah’ın 47 numaralı hane sahibi Sadık oğlu Terzi Ahmet’in oğlu olduğunu anlayabiliyoruz. Hafız Abdullah, babası Terzi Ahmet, babası Sadık.

Temettuat defterlerindeki kişilerin meslekleri dönemin Geyve’sine dair ekonomik bilgiler de vermektedir. Kişilerin hangi mesleğe sahip olduklarını, yetiştirdiği tarım ürünlerini, sahip olduğu hayvan miktarlarını ve hayvan cinslerini, bunlardan yıllık ne kadar kazanç sağladığını, kimin ne kadar arazisi olduğunu Temettuat defterlerinden öğrenebiliyoruz.

Geyve’nin şehir yaşamını oluşturan Camiikebir mahallesinde yaşayanların meslek dağılımı şöyledir:

Meslek Adı:Hane sayısı

Ziraat Ashabından (çiftçi)    : 8  

Cabacı                               : 24

Rençber: 6 

Duhancı: 3

Derzi: 2

Debbağ: 1 

Dülger: 1

Bakkal: 2

Kahveci: 2

Kahvede çırak: 3

Bargirci: 1

Berber: 2

Berber çırağı: 1

Zabtiye: 3

Arabacı: 1

Semerci: 2

Tuğlacı: 1

Değirmenci: 1

İmam: 1

Tahsildar: 1

Talebe-i Ulumdan: 1

Kadaifci: 1

Meslek dağılımına baktığımızda Camiikebir mahallesinde yaşayanların 1/4’üne yakını Cabacı (24 hane) olarak karşımıza çıkmaktadır. Geyve’de 1844 yılında bu işle geçimini sağlayan hane sayısı bir hayli fazladır. Günümüzde ise bu mesleği yapan kalmamıştır. Yine artık günümüzde olmayan mesleklerden Duhancı, Dülger, Debbağ, Semerci, Değirmenci mesleklerini sayabiliriz. 

Camiikebir mahallesinde şehir yaşamı gereği olarak Bakkal, Berber, Kahveci, Zabtiye, Arabacı, Bargirci (Beygirci) gibi meslekler karşımıza çıkmaktadır. Tarım ile uğraşan hane sayısı ise 8 hanedir.

Kişilerin meslekleri köylere ve şehirlere göre değişiklik gösterse bile bugün olduğu gibi Tanzimat döneminde de Geyve bir tarım bölgesidir. Halk geçimini topraktan sağlamaktadır. Bir farkla ki bugün sebze ve meyve yetiştiren Geyveliler, 1844 yılında daha çok arpa, buğday, çavdar, darı, nohut gibi hububat üretmektedir.  Meyvecilik anlamında üzüm bağları bugün olduğu gibi 1845 yılında da önemini korumaktadır. Bugün üretimi olmayan ipekböcekçiliği ve pamuk üretimi dönemin önemli gelir kaynakları arasında yer almaktadır.

Camiikebir mahallesinde geçimini tarımla sağlayan kişilerin yetiştirdiği ürünler arasında buğday, arpa, nohut, ipekböceği, pamuk, soğan olarak sayabiliriz.

Camikebir Mahallesi Ekilen Arazi ve Gelirleri: 

AraziDönümGeliri Kuruş

1.Ekilen Arazi42915683

2.Ekilm yen arazi273—-

3.Bağ665570

4.İpekböceği29671490

5.Pamuk 471295

6.Soğan274260

7.Bostan2170

Defterlerde ekilen araziler ile ekilmeyen araziler ayrı arı belirtilmiştir. Ekilen araziler içinde hangi ürünün yetiştirildiği bazı yerlerde arazinin başında “Mezruğ Harir(İpekböceği)”, “Mezruğ Soğan”, “Mezruğ Bostan” şeklinde bazı yerlerde ise sadece “MezruğBağçe” olarak belirtilmiştir.

Hayvan çeşitliliği bakımından Camikebir Mahallesinde büyükbaş hayvan ve taşıma hayvanlarının olduğunu küçükbaş hayvanlarının ise yetiştirilmediğini görmekteyiz.

Yetiştirilen HayvanAdediSüt Geliri

1.Kara Sığır Öküzü 11

2.Kara Sığır İneği26            858

3.Camus Öküzü(Manda)8

4.Camus İneği14            680

Taşıma Hayvanları: Adedi

1.Merkep 4

2.Ester (Katır) 2

3.Bargir(Beygir)2

4.Kısrak1

Caba: Kastamonu dilinde topraktan yapılan tombul tencere, Güveç: Toprak tencere.

Cabacı: Topraktan çömlek yapan kişi.

Rençber: Farsça(Renc; sıkıntı, zahmet. Ber; çeken) Tarla ve bahçede yahut başka işlerde kazmak veya taş, toprak taşımak gibi işlerde çalıştırılan gündelikçi. Amele, ırgat. Çiftçi

Duhancı: Tütüncü

Debbağ: Eski dilde deri işleyen kişiye verilen isimdi, bu işin yapıldığı yere de debbağhane denirdi.

Dülgerlik: Ahşap bina inşaatı konusunda uzmanlaşan meslek kolu.

Bargir: Farsça yük ve binek hayvanı, Beygir.

İmrahor: Osmanlı’da padişahın atlarına bakmakla görevli olan saray görevlisi. Mirahur ve mirahor isimleri de aynı anlamı içermektedir.

Yavuz Şengül